new districts list : गेल्या काही महिन्यांपासून महाराष्ट्रात नवीन जिल्ह्यांची निर्मिती होणार असल्याची चर्चा मोठ्या प्रमाणात सुरू आहे. प्रशासकीय सोयीसाठी आणि विकासाला गती देण्यासाठी हे बदल आवश्यक असल्याचे मत अनेक स्तरांतून व्यक्त होत आहे. मात्र, या संदर्भात राज्य सरकारची नेमकी भूमिका काय आहे, यावर आता अधिक स्पष्टता आली आहे.new districts list
नवीन जिल्ह्यांच्या निर्मितीला तात्पुरता ब्रेक
डिसेंबर २०२३ मध्ये झालेल्या हिवाळी अधिवेशनात महसूल मंत्री राधाकृष्ण विखे-पाटील यांनी या चर्चांना पूर्णविराम दिला. त्यांनी सभागृहात स्पष्ट केले की, सध्या राज्य सरकारकडे नवीन जिल्ह्यांची निर्मिती करण्याचा कोणताही अधिकृत प्रस्ताव नाही.
या निर्णयामागे काही महत्त्वाची कारणे आहेत.
- आर्थिक भार: प्रत्येक नवीन जिल्ह्याच्या निर्मितीसाठी किमान ३५० कोटी रुपयांचा खर्च अपेक्षित आहे. सध्या राज्यावर मोठ्या प्रमाणात कर्ज असल्यामुळे, हा अतिरिक्त आर्थिक भार पेलणे सरकारला शक्य नाही.
- स्थानिक वाद: जिल्ह्याचे मुख्यालय कुठे असावे यावरून अनेकदा स्थानिक पातळीवर वाद निर्माण होतात, ज्यामुळे प्रशासकीय कामे अधिक गुंतागुंतीची होऊ शकतात.
या दोन प्रमुख कारणांमुळे, नजीकच्या काळात नवीन जिल्ह्यांची निर्मिती होण्याची शक्यता कमी असल्याचे दिसते.new districts list
नवीन तालुक्यांची निर्मिती शक्य
नवीन जिल्ह्यांच्या निर्मितीला ब्रेक लागलेला असला तरी, सरकार नवीन तालुके निर्माण करण्याबाबत मात्र सकारात्मक आहे. या प्रक्रियेला गती देण्यासाठी कोकण विभागाचे विभागीय आयुक्त यांच्या अध्यक्षतेखाली एक विशेष समिती स्थापन करण्यात आली आहे.
नवीन तालुके तयार करण्याची प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:
- तालुका निर्मितीचा निर्णय झाल्यावर जिल्हाधिकाऱ्यांच्या स्तरावर एक आराखडा तयार केला जातो.
- हा आराखडा प्रसिद्ध करून लोकांकडून हरकती आणि सूचना मागवल्या जातात.
- सर्व हरकती आणि सूचनांचा विचार केल्यानंतर जिल्हाधिकारी आपला अंतिम अहवाल शासनाकडे सादर करतात.
- यानंतर शासन नवीन तालुका निर्मितीचा अंतिम निर्णय घेते.
प्रस्तावित जिल्हे आणि ऐतिहासिक पार्श्वभूमी
राज्यात अनेक ठिकाणांहून नवीन जिल्ह्यांची मागणी होत आहे, ज्यात नाशिकमधून मालेगाव, अहमदनगरमधून शिर्डी, पुण्यातून बारामती, आणि ठाण्यातून मीरा-भाईंदर यांसारख्या शहरांचा समावेश आहे. मात्र, या केवळ अनधिकृत चर्चा असून त्यावर कोणताही अंतिम निर्णय झालेला नाही.
महाराष्ट्राच्या स्थापनेवेळी (१ मे १९६०) राज्यात २६ जिल्हे होते. आतापर्यंत १० नवीन जिल्ह्यांची निर्मिती झाली असून, सर्वात शेवटी १ ऑगस्ट २०१४ रोजी ठाण्यातून पालघर हा नवीन जिल्हा वेगळा झाला.
नवीन जिल्ह्यांमुळे प्रशासनामध्ये सुलभता येते हे जरी खरे असले, तरी सध्याच्या आर्थिक आणि प्रशासकीय आव्हानांमुळे सरकारचे लक्ष नवीन तालुके निर्माण करण्यावर केंद्रित असल्याचे दिसते. या संदर्भात कोणतीही अधिकृत माहिती मिळवण्यासाठी नागरिकांनी महाराष्ट्र शासनाच्या अधिकृत संकेतस्थळाला भेट देणे महत्त्वाचे आहे.new districts list